Φόρτωση εφαρμογής...
Η Οθωμανική κυριαρχία της Κύπρου ξεκινάει το 1571 μετά τον πόλεμο εναντίων των Βενετών. Μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα, ένας από τους ευρύτερα χρησιμοποιούμενους χάρτες της Κύπρου ήταν ένας χάρτης του 1570 περίπου, δημιούργημα του Ενετού καλλιτέχνη Giacomo Franco. Ο χάρτης αυτός αποτέλεσε πρότυπο για όλους σχεδόν τους επόμενους χάρτες της Κύπρου οι οποίοι εκτυπώθηκαν στην Ευρώπη.
Αμέσως μετά την Οθωμανική Κατοχή της Κύπρου, τίθεται σε εφαρμογή ο Οθωμανικός Κώδικας περί Γαιών, ουσιαστικά μια μορφή κτηματολογίου όπου καταγράφηκαν μέσω σχεδίων και περιγραφών στα οθωμανικά τουρκικά όλες οι κτήσεις, οι πράξεις και οι συναλλαγές γαιών. Παραδείγματα τέτοιων προσπαθειών είναι η Οθωμανική περιουσιολογική απογραφή της Κύπρου (1832/33) και η οθωμανική φορολογική απογραφή του 1572. Εκτός από τον κώδικα, δεν έχουν εντοπιστεί άλλες σημαντικές εξελίξεις σχετικά με τη χαρτογραφία του νησιού.
Η Κύπρος έγινε Βρετανικό Προτεκτοράτο το 1878 παρόλο ότι εξακολουθούσε να βρίσκεται υπό Οθωμανική κυριαρχία, ως αποτέλεσμα των διαπραγματεύσεων του Συνεδρίου του Βερολίνου. Τότε κρίθηκαν απαραίτητες δύο εξαιρετικά χρονοβόρες διαδικασίες, η μετάφραση του Κώδικα Γαιών και η κατάρτιση ενός σύγχρονου χάρτη, προκειμένου να διευκολυνθεί η διαχείριση και να ενισχυθεί η ανάπτυξη του νησιού.
Ο ύπατος Αρμοστής της Κύπρου Sir Garnet Wolseley, αμέσως μετά την ανάληψη των καθηκόντων του τον Αύγουστο του 1878, ζήτησε την άμεση σύνταξη μιας χονδρικής χαρτογράφησης της Κύπρου κυρίως για διαχειριστικούς και φορολογικούς-εισπρακτικούς λόγους. Για το σκοπό αυτό, συναντήθηκε με τον 28χρονο εκπρόσωπο του Υπουργείου Εξωτερικών Horatio Herbert Kitchener, αργότερα 1ο Κόμη. Ο Kitchener ήταν επίσης τοπογράφος και χαρτογράφος ο οποίος είχε ήδη αναλάβει αρχαιολογικές και τοπογραφικές εργασίες στην Παλαιστίνη (1874-1877) και είχε ετοιμάσει λεπτομερείς τοπογραφικούς χάρτες. Σκοπός της αποτύπωσης θα ήταν η καταγραφή της γης και των ιδιοκτησιών. Υποστήριζε, επίσης, ότι τέτοιου είδους αποτύπωση έπρεπε να προηγηθεί της τριγωνομετρικής, χωρίς ωστόσο, να φέρει αντιρρήσεις ως προς την εκπόνηση λεπτομερούς τριγωνομετρικής αποτύπωσης μετά την ολοκλήρωση της χαρτογράφησης την οποία ζητούσε εκείνος. Μια τέτοιου είδους χαρτογράφηση απαιτούσε κλίμακα τουλάχιστον 4 μίλια στην ίντσα, καθώς επίσης και έναν σημαντικό αριθμό εξειδικευμένου προσωπικού το οποίο δεν ήταν αυτονόητα διαθέσιμο, αφού την ίδια περίοδο εκπονούνταν και άλλες χαρτογραφήσεις με σπουδαιότερη όλων αυτή της Μεγάλης Βρετανίας την «Ordnance Survey of Great Britain» (Shirley, 2001, σ. 15).
Η απόφαση της αποτύπωσης της νήσου Κύπρου ελήφθη από τον Υπουργό Εξωτερικών Μαρκήσιο του Salisbury στις αρχές Σεπτεμβρίου του 1878. Ο χάρτης για διοικητική χρήση ορίστηκε να είναι κλίμακας μιας ίντσας ανά μίλι (1:63.360), ενώ ο χάρτης για την άσκηση της εισοδηματικής φορολογικής πολιτικής της Βρετανικής Αυτοκρατορίας στη νήσο ορίστηκε να είναι κλίμακας τεσσάρων ή έξι ιντσών ανά μίλι (Kitchener, 1883). Έτσι, στα τέλη Σεπτεμβρίου του 1878 ο Kitchener μαζί με τμήμα των συνεργείων και του εξοπλισμού φτάνει στην Κύπρο. Οι οδηγίες τις οποίες είχε λάβει ήταν να εκπονήσει μια τοπογραφική-χαρτογραφική εργασία στη βάση της επιστημονικής μεθόδου του τριγωνισμού, ενώ ο ίδιος περιέγραφε τη δημιουργία ενός χάρτη ο οποίος θα αποτελούσε σημείο αναφοράς για μελλοντικές έρευνες, τη στιγμή την οποία ο Wolseley ζητούσε έναν χονδρικό χάρτη κατάλληλης κλίμακας ο οποίος θα του επέτρεπε να ασκήσει άμεσα τον φορολογικό και εισπρακτικό ρόλο του.
Οι εργασίες αποτύπωσης των λεπτομερειών για την κάλυψη των φορολογικών αναγκών ξεκίνησαν αμέσως. Ωστόσο, αποδείχθηκαν ιδιαίτερα χρονοβόρες, τόσο λόγω της δυσκολίας αντιστοίχισης των τίτλων των ιδιοκτησιών με τις μετρημένες-αποτυπωμένες εκτάσεις, όσο και της δυσκολίας να πεισθούν οι κάτοχοι να δηλώσουν και να εγγράψουν τα ακίνητά τους. Για τον λόγο αυτό κρίθηκε σκόπιμο να δοθεί έμφαση στη συνέχεια της αποτύπωσης και στη σήμανση με πέτρες των ορίων των οικισμών αφήνοντας σε μεταγενέστερο χρόνο την εξέταση των τίτλων κτήσης. Ταυτόχρονα, προχωρούσαν οι εργασίες υψομετρίας (Kitchener, 1883).
Ενώ αρχικά η διαφωνία μεταξύ των δύο ανδρών φάνηκε ότι μπορεί να αμβλυνθεί με τη μεσολάβηση του Υπουργείου Εξωτερικών, επανήλθε προς τον Μάιο του 1879 με τη διακοπή κάλυψης των εξόδων για τις εργασίες χαρτογράφησης, από τη διοίκηση της νήσου. Ο Kitchener, αφού πρώτα συνέταξε την αναφορά του κατηγορώντας τον Wolseley για έλλειψη ρεαλισμού –καθώς ισχυριζόταν ότι μπορεί να εκπονηθεί χάρτης χωρίς τον κατάλληλο τριγωνισμό– διέκοψε τις εργασίες (13 Μαΐου 1879) και επέστρεψε στην Αγγλία. Από εκεί αποσπάστηκε σε θέση συμβούλου στην Ανατολία, όπου παρέμεινε μέχρι τις αρχές του 1880 όταν ο αντικαταστάτης του Wolseley στην Κύπρο Sir Robert Biddulph τον κάλεσε να συνεχίσει τη χαρτογράφηση με αυξημένες αποδοχές και διευρυμένες αρμοδιότητες. Ο Kitchener, πλέον, ήταν υπεύθυνος για τις εγγραφές πώλησης γης και το κτηματολόγιο.
Πριν από τη διακοπή της χαρτογράφησης, οι βασικές τριγωνομετρικές εργασίες είχαν ολοκληρωθεί αλλά δεν είχε σημειωθεί σημαντική πρόοδος στην εργασία αποτύπωσης των λεπτομερειών (είχαν αποτυπωθεί μόνο 198 στο σύνολο των 3.584 τετραγωνικών μιλίων της νήσου). Με την επιστροφή του στην Κύπρο ο Kitchener ξεκίνησε αμέσως τις εργασίες για τη συνέχιση του εγχειρήματος αποτύπωσης της νήσου. Προκειμένου να επισπευσθεί η εργασία δημιουργίας του χάρτη ο οποίος θα εξυπηρετούσε τους διοικητικούς διαχειριστικούς σκοπούς, αποφασίστηκε να διακοπεί η δαπανηρή εργασία μέτρησης υψομετρικών σημείων, η οποία αρχικά είχε αποφασισθεί να εκπονηθεί, καθώς επίσης διακόπηκε η επισήμανση των ορίων των οικισμών, θεωρώντας ότι η εργασία αυτή θα μπορούσε να γίνει επιτυχέστερα κατά την εξέταση των τίτλων των ιδιοκτησιών. Ουσιαστικά ο Kitchener προσπάθησε με τη δημιουργία του χάρτη υψηλής ακρίβειας να παραγάγει και αυτόν της χαμηλότερης μειώνοντας την κλίμακα σχεδίασης.
Μέχρι τον Ιούνιο του 1881 είχε αποτυπωθεί πάνω από το 70% της συνολικής γης (2.600 τετραγωνικά μίλια) μαζί με τα σχέδια μεγάλης κλίμακας (1:2500) των πόλεων (Αμμοχώστου, Λευκωσίας και Λεμεσού). Με το τέλος του 1881 ουσιαστικά η εργασία υπαίθρου ολοκληρωνόταν και απαιτούνταν πλέον οι εργασίες γραφείου, ώστε οι μετρήσεις αυτές να μεταφερθούν σε χάρτη, ενώ μέχρι το τέλος του 1882 είχε ήδη ξεκινήσει η συνεργασία με τον εκδοτικό οίκο Stanford. Τον Φεβρουάριο του 1883 είχε ολοκληρωθεί η απόδοση του αναγλύφου σε όλες τις πινακίδες του χάρτη πλην μίας (Kitchener, 1883).
Προφανώς το όλο εγχείρημα αντιμετώπισε πολλές δυσκολίες. Οι ορεινές περιοχές της νήσου αλλά και οι ανεξερεύνητες περιοχές της περιφέρειας Πάφου αποτέλεσαν τα δύσκολα τμήματα της αποτύπωσης. Μια ακόμη σημαντική δυσκολία προέκυψε κατά τη διαδικασία του τριγωνισμού: οι σωροί από πέτρες τις οποίες δημιουργούσαν τα συνεργεία ως επισήμανση των τριγωνομετρικών σημείων, πολλές φορές καταστρέφονταν από τους κατοίκους, με αποτέλεσμα οι μετρήσεις να επαναλαμβάνονται και να υπάρχει καθυστέρηση των εργασιών. Παρ' όλα αυτά, ο Kitchener εκπόνησε τις απαραίτητες εργασίες για την ολοκλήρωση των μετρήσεων του χάρτη μέχρι τον Μάρτιο του 1883, και η έκδοση έγινε από τον Stanford το 1885.
Πηγές:
Ο χάρτης κλίμακας μιας ίντσας στο μίλι, αποτελείτο από 15 φύλλα συν το φύλλο του τίτλου. Τον Αύγουστο του 1879, στο περιοδικό Blackwood's Magazine, δημοσιεύεται ένα άρθρο με τίτλο «Σημειώσεις από την Κύπρο» (Notes from Cyprus), στο οποίο παρουσιάζεται η εικόνα της νήσου με τη ματιά των “δυνάμεων κατοχής”. Ουσιαστικά τα αναφερόμενα στο άρθρο αυτό αφορούν στα όσα επιχείρησαν να εντάξουν στον χάρτη τα συνεργεία υπό την καθοδήγηση του Kitchener. Στο άρθρο αναφέρεται ότι το τοπίο και το κλίμα στη νήσο ποικίλλουν. Οι εναλλαγές του τοπίου είναι πολλές και ακραίες, αφού από τον καυτό ήλιο στα ξέφωτα περνάς εύκολα σε δροσερές σκιές τροπικών κήπων με τρεχούμενα νερά, ελαιώνες, πορτοκαλιές, συκιές και φοίνικες. Τα πυκνά πευκοδάση και η παρόχθια βλάστηση με φτέρες αποτελούν συνήθη κάλυψη γης. Μορφολογικά αναφέρεται ότι υπάρχουν έντονες κλίσεις οι οποίες διαμορφώνουν ένα πυκνό υδρογραφικό δίκτυο, ενώ στις πλαγιές υπάρχουν πολλές πηγές. Το βόρειο τμήμα της νήσου είναι απομονωμένο από το υπόλοιπο λόγω των ορεινών όγκων οι οποίοι το περιβάλλουν. Ωστόσο, η στενή λωρίδα γης μεταξύ των ορεινών όγκων και της βόρειας ακτής αποτελεί μια πολύ εύφορη περιοχή η οποία καλύπτεται από χαρουπιές και ελαιόδεντρα. Στον ορεινό όγκο και σε στρατηγικές θέσεις βρίσκονται τα κάστρα του Αγίου Ιλαρίωνα, του Βουφαβέντο και της Καντάρας. Υπάρχουν ρέματα σε προσχώσεις ή βραχώδη εδάφη, ενώ ο υδροφόρος ορίζοντας βρίσκεται στις πεδινές περιοχές στα 18-20 πόδια από την επιφάνεια του εδάφους. Με την εγκατάσταση μερικών νερόμυλων, συνεχίζει το άρθρο, μπορούν να αρδευτούν σημαντικές εκτάσεις, έτσι ώστε η άρδευση να μην στηρίζεται αποκλειστικά στη βροχόπτωση. Οι πεδιάδες περιγράφονται ως εύφορες, ιδιαιτέρως της περιοχής της Πάφου, οι οποίες φέρουν αρκετό νερό για την παραγωγή καρπών. Στο άρθρο διατυπώνεται η άποψη ότι αναμφίβολα οι αγροτικοί πόροι της νήσου είναι πλούσιοι, εφόσον εφαρμοστούν οι κατάλληλες καλλιεργητικές πρακτικές και γενικά αναφέρεται ότι οι πεδινές περιοχές ενδείκνυνται για πολλές καλλιέργειες, όπως σιτηρά και καπνά. Ιδιαίτερη μνεία γίνεται στους αμπελώνες και την παραγωγικότητά τους. Τα παλιά οινοποιεία στην περιοχή του Ακάμα δηλώνουν την καταλληλότητα για την καλλιέργεια αμπελώνων, ενώ την περίοδο εκείνη είχε χρήση βοσκοτόπου.
Ταυτόχρονα, στο άρθρο γίνεται αναφορά και στις ελλείψεις της νήσου. Οι δρόμοι οι οποίοι απαιτούν σημαντική βελτίωση ή τα εγγειοβελτιωτικά έργα για τη μεταφορά του νερού σε μικρές τουλάχιστον αποστάσεις είναι κάποιες από αυτές. Δεν είναι τυχαία η αναφορά στις ελάχιστες βροχοπτώσεις του 1879 (μόνο 5 ίντσες νερού) και στην «απογοητευτική παραγωγή δημητριακών».
Ως προς τα εθνογραφικά χαρακτηριστικά, το άρθρο στέκεται στις δύο κύριες κοινότητες οι οποίες κατοικούν στη νήσο, δηλαδή τους Έλληνες και τους Τούρκους, αλλά και στις δύο κύριες θρησκείες οι οποίες συναντώνται. Περιγράφεται επίσης η «διοικητική οργάνωση» των κοινοτήτων από τους τοπικούς Έλληνες άρχοντες-μεγαλοκτηματίες οι οποίοι επιθυμούν να κατοικούν κυρίως στις πόλεις ενώ οι Τούρκοι αφέντες παραμένουν στις κοινότητες. Τέλος, σχετική αναφορά γίνεται στη μεγάλη μοναστηριακή περιουσία της ελληνορθόδοξης εκκλησίας και την ασαφή οριοθέτησή της, καθώς και στην επίσης σημαντική περιουσία των τζαμιών.
Το 1885 εκδόθηκε στο Λονδίνο ο χάρτης του Horatio Herbert Kitchener. Ο χάρτης αυτός προέκυψε από την πρώτη επιστημονική χαρτογράφηση της Κύπρου και αποτέλεσε χαρτογραφικό πρότυπο έως τα μέσα του 20ού αιώνα. Ο χάρτης αυτός περιέχει πληθώρα αξιόλογων πληροφοριών γεωγραφικού, ιστορικού αλλά και πολιτισμικού ενδιαφέροντος για το νησί. Πολλές από αυτές τις πληροφορίες χρήζουν, ακόμα και στις μέρες μας, προσεκτικής διερεύνησης από την επιστημονική κοινότητα.
Η παρούσα εφαρμογή αποτελεί την 2η έκδοση της διαδικτυακής εφαρμογής εξερεύνησης των χαρτών του Kitchener από την αποτύπωση της Κύπρου. Οι νέες δυνατότητες τις οποίες προσφέρει περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων:
Η 1η έκδοση βρίσκεται διαθέσιμη σε αυτόν τον σύνδεσμο.
Η διαδικτυακή εφαρμογή προσφέρει τη δυνατότητα εξερεύνησης τριών χαρτών από την αποτύπωση του Horatio Herbert Kitchener και συγκεκριμένα:
Ο διαδραστικός χάρτης αποτελεί το κεντρικό μέρος της εφαρμογής.
όταν εισέρχεσθε στην εφαρμογή, έχει προεπιλεχθεί ο χάρτης για ολόκληρη την Κύπρο.
Μπορείτε να εναλλάξετε μεταξύ χάρτη ολόκληρης της Κύπρου, της πόλης της Λευκωσίας και της πόλης της Λεμεσού από το πάνελ στο πάνω αριστερά μέρος του χάρτη.
Μπορείτε να αποκρύψετε ή να εμφανίσετε το πάνελ χρησιμοποιώντας το πλήκτρο με το βέλος στο μέσο περίπου του πάνελ.
Όταν επιλέξετε έναν από τους διαθέσιμους χάρτες (Κύπρος, Λευκωσία, Λεμεσός) θα είναι αρχικά ορατό το εκάστοτε ιστορικό υπόβαθρο από την αποτύπωση του Kitchener ως ενιαίο μωσαϊκό καθώς επίσης και ένα σύγχρονο δορυφορικό χαρτογραφικό υπόβαθρο από την εταιρεία ESRI.
όλα τα διαθέσιμα θεματικά επίπεδα φαίνονται στο αριστερό μέρος της οθόνης. Κάνοντας κλικ στο όνομα ενός θεματικού επιπέδου εμφανίζονται οι διαθέσιμες επιλογές.
Μπορείτε να αλλάξετε τη διαφάνεια του ιστορικού χάρτη χρησιμοποιώντας την οριζόντια μπάρα διαφάνειας.
Στη συνέχεια, μπορείτε να ενεργοποιήσετε και τα υπόλοιπα θεματικά επίπεδα, είτε συνολικά με κλικ στον διακόπτη στο δεξί μέρος του ονόματος είτε μεμονωμένα, με κλικ στο σύμβολο αριστερά από την ονομασία κάθε κατηγορίας.
Υπόψη ότι αν αλλάξετε περιοχή, τα επίπεδα τα οποία έχετε ενεργοποιήσει θα απενεργοποιηθούν.
Εφόσον έχετε ενεργοποιήσει κάποιο από τα θεματικά επίπεδα, μπορείτε κάνοντας κλικ στον διαδραστικό χάρτη να πάρετε πληροφορίες σχετικά με το σημείο αυτό. Οι πληροφορίες εμφανίζονται σε μικρότερο αναδυόμενο παράθυρο (pop-up).
Η πλοήγηση μπορεί να γίνει με τη βοήθεια του ποντικιού ή με τις κινήσεις των δακτύλων αν επισκέφτεσθε τη σελίδα αυτή από κάποια συσκευή με δυνατότητες αφής.
Στο δεξιά και πάνω μέρος του διαδραστικού χάρτη, θα βρείτε μια σειρά από εργαλεία για την πλοήγηση:
Στο κάτω δεξιά μέρος του διαδραστικού χάρτη υπάρχει ένας μικρότερος ένθετος χάρτης προσανατολισμού, στον οποίο εμφανίζεται η τρέχουσα έκταση του κυρίως χάρτη καθώς και η διανομή των πινακίδων της αποτύπωσης του Kitchener με την αρίθμησή τους.
Στην οριζόντια μπάρα στο κάτω μέρος του διαδραστικού χάρτη θα βρείτε τις ενδείξεις οι οποίες απεικονίζουν:
Για να αναζητήσετε μια ονομασία η οποία καταγράφεται στον χάρτη της Κύπρου από τον Kitchener, χρησιμοποιείστε την επιλογή "Αναζήτηση" στο πάνω μέρος του αριστερού πάνελ και πληκτρολογήστε στο πεδίο αναζήτησης τουλάχιστον τρεις χαρακτήρες. Τα αποτελέσματα, εφόσον υπάρχουν, θα εμφανιστούν κάτω από το πεδίο αναζήτησης, θα επισημανθούν στον διαδραστικό χάρτη και θα γίνει εστίαση του χάρτη στην γεωγραφική έκταση τους.
Κάνοντας κλικ σε κάποιο αποτέλεσμα, θα γίνει αυτόματη εστίαση του χάρτη σε αυτό.
Υπόψη ότι στα αποτελέσματα αναζήτησης θα βρείτε και σύγχρονες ονομασίες (Gazetteer Κύπρου, έκδοση 1987) για όσες περιπτώσεις έχει βρεθεί σύγχρονη ονομασία.
Στο δεξιά και πάνω μέρος του διαδραστικού χάρτη μπορείτε να βρείτε τα ακόλουθα εργαλεία:
Από το μενού στο πάνω αριστερά μέρος της σελίδας μπορείτε να μεταβείτε στις ενότητες σχετικά με:
Εφόσον έχετε μεταβεί σε μία από τις παραπάνω ενότητες, για να επανέλθετε στον διαδραστικό χάρτη, μπορείτε να κάνετε κλικ στο πάνω αριστερά μέρος της σελίδας, να πατήσετε την επιλογή "Επιστροφή στον χάρτη" στο οριζόντιο μενού στο πάνω μέρος της σελίδας ή να πατήσετε το πλήκτρο βέλους στο κάτω δεξιά μέρος της σελίδας.
Τέλος, η εναλλαγή της γλώσσας της διαδικτυακής εφαρμογής γίνεται από το πάνω δεξιά πλήκτρο της σελίδας.
Διατίθεται η διαδικτυακή εφαρμογή σε έκδοση προσαρμοσμένη για κινητές συσκευές Android και iOS. Η εφαρμογή χρησιμοποιεί την ίδια βάση δεδομένων των χαρτών του Kitchener με αυτήν της διαδικτυακής εφαρμογής, είναι δίγλωσση (ελληνικά και αγγλικά) και προσφέρει τις παρακάτω δυνατότητες:
Το 2016, το Τμήμα Γεωγραφίας του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου με τη χρηματοδότηση του Κοινωφελούς Ιδρύματος Σύλβιας Ιωάννου, ξεκίνησε την ερευνητική δραστηριότητα σχετικά με την τοπογραφική αποτύπωση της Κύπρου από τον Kitchener. Το ερευνητικό έργο είχε δύο στόχους: την καταγραφή και οργάνωση όλων των λεπτομερειών του ιστορικού χάρτη του Kitchener καθώς και την ελεύθερη διάχυση και χρήση των πληροφοριών μέσω της διαδικτυακής εφαρμογής, η οποία αναπτύχθηκε ειδικά για τον σκοπό αυτό. Ο πρωτότυπος χάρτης προέρχεται από την Συλλογή του Κοινωφελούς Ιδρύματος Σύλβιας Ιωάννου (M.0254). Μπορείτε να διαβάσετε περισσότερες λεπτομέρειες στο δημοσιευμένο φυλλάδιο:
Καθηγητής
Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, Τμήμα Γεωγραφίας, e-mail: chalkias@hua.gr
Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, Τμήμα Γεωγραφίας
Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, Τμήμα Γεωγραφίας
Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, Τμήμα Γεωγραφίας
Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, Τμήμα Γεωγραφίας
Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, Τμήμα Γεωγραφίας
Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, Τμήμα Γεωγραφίας
Θα θέλαμε να εκφράσουμε τις θερμές ευχαριστίες μας στο Τμήμα Κτηματολογίου και Χωρομετρίας του Υπουργείου Εσωτερικών της Κυπριακής Δημοκρατίας και στο Πολιτιστικό Ίδρυμα Τράπεζας Κύπρου για την παροχή των σαρωμένων σχεδίων για τις πόλεις της Λευκωσίας και της Λεμεσού αντίστοιχα.
